De rek is uit de zorg

Behoorlijk veel. Leed. Vermoeidheid. Onder patiënten en ziekenhuispersoneel. Maar na maanden dalende en oplopende getallen langs te zien komen in de media, dreigen we eraan te wennen. En met ‘we’ bedoel ik ons Nederlanders. De grote schrik bij het zien van piekende cijfers in roodgekleurde grafieken lijkt steeds meer weg te ebben. Dat baart mij als internist en medisch leider (SEH) van het Groene Hart Ziekenhuis (GHZ) grote zorgen.

Neem vanochtend. De SEH stroomt vol met ernstig zieke mensen. Ik zie angst in de ogen van mijn patiënten. Ik zie teamwork en enorme inzet van ons zorgpersoneel. Maar ook gezichten van collega’s die getekend zijn door vermoeidheid. Ik durf rustig te stellen dat de rek er wel uit is. Niet bij een enkele collega, nee, bij velen. En deze mensen krijgen dan te horen dat ze deze vakantieperiode extra diensten moeten draaien. Een besluit dat je als leidinggevende in de zorg niet bepaald lichtvaardig neemt, maar waartoe deze bizarre situatie ons dwingt.

Ik zie angst in de ogen van patiënten en vermoeide trekken op de gezichten van collega’s

Maar we hebben toch de ervaring van de eerste golf, denkt u misschien? Jazeker, inmiddels liggen er regionaal en landelijk diverse draaiboeken klaar om bliksemsnel te kunnen reageren op een toename van patiënten, of zelfs voor het afschalen van niet-urgente planbare zorg. Maar het leed achter de schermen – achter die rode cijfers dus – is onveranderd groot. Want ieder getal staat voor een mens. Een mens met veerkracht, maar ook met onzekerheid en kwetsbaarheid. Soms ook eenzaamheid. Samen met mijn directe collega’s en de bestuurders van het Groene Hart Ziekenhuis heb ik de afgelopen periode verdraaid moeilijke beslissingen moeten nemen die deze mensen raken. Die ook mij als arts én mens raken.

Zo hebben we de bezoekregeling in ons ziekenhuis recentelijk drastisch moeten aanpassen. Iedere patiënt mag per dag van één persoon bezoek krijgen. Dat leidt soms tot onmenselijke situaties. Want welk (klein)kind komt nu langs? Wat betekent deze regeling voor wie geen bezoek kan brengen? Het antwoord op deze vragen is in sommige gevallen ronduit schrijnend, zeker in deze periode. Want voor sommige patiënten is dit misschien de laatste kerst. Een kerst waarbij niet iedereen zijn of haar liefhebbende vader, moeder, opa, oma, vriend of vriendin kan bezoeken. Het is hard. Maar ook de realiteit.

Biedt de spreiding van het aantal patiënten binnen de ziekenhuizen in Nederland dan geen verlichting? Ik wil daar een eenduidig antwoord op kunnen geven, maar dat kan ik niet. Overplaatsing van patiënten is noodzakelijk, omdat de meeste ziekenhuizen de toestroom van patiënten niet aankunnen. Maar het is een illusie om te denken dat we hiermee het probleem oplossen.

Als een patiënt wordt overgeplaatst naar een ander ziekenhuis, is dat voor de opnamecapaciteit op korte termijn gunstig. Voor de patiënt en hun naasten eerder belastend. Dat de kans op overplaatsing bestaat, vertellen we onze patiënten bij binnenkomst. Maar als puntje bij paaltje komt, nader je in zo’n situatie als arts en uitvoerder van beleid soms wel de grens van wat je persoonlijk nog menselijk vindt. Want een patiënt die in een ziekenhuis in Limburg ligt, kan naar een ziekenhuis in Groningen worden overgeplaatst. Ver weg van familie en vrienden, die voor het brengen van een bezoek dus lang moeten reizen. Als ik over ‘de patiënten’ spreek, heb ik het overigens óók over patiënten die al bij ons in behandeling zijn, omdat zij een andere onderliggende ziekte hebben. Want ook zij moeten mogelijk als gevolg van de afschaling tijdelijk naar een ander ziekenhuis. Voor wie al vertrouwd is met een vaste behandelaar en een ‘eigen’ ziekenhuis, kan dit bijzonder ingrijpend zijn.

Is er in dit verhaal ook een lichtpuntje? Ik zou het perspectief willen noemen, nu het ernaar uitziet dat de coronavaccinatie begin 2021 gestart zal worden. Logischerwijs leidt dat op termijn tot versoepeling van de huidige maatregelen. Velen onder ons zullen de wonden likken en tegelijkertijd weer voorzichtig  vooruit durven kijken. Of dat voor mensen in de zorg ook geldt, is nog wel de vraag. De achterstand die we opliepen tijdens de eerste coronagolf dit voorjaar, hebben we in de zomer niet volledig in kunnen lopen. Met deze nieuwe golf wordt die achterstand alleen maar groter. En dat terwijl ons team oververmoeid is. Ik houd dus mijn hart vast en roep politiek Den Haag op met ons in gesprek te gaan om dit probleem het hoofd te bieden. We hebben nu een lange adem nodig én uw geduld, zodat we u weer de zorg kunnen geven die u van ons gewend bent.

Zullen we met kerst en oud en nieuw extra goed voor elkaar zorgen door de richtlijnen na te leven? Anders zijn de gevolgen niet te overzien. Zwart-wit gezegd: code zwart ligt op de loer. De fase waarin we niet meer genoeg bedden hebben. En waarin we op niet-medische gronden moeten besluiten wie we wel behandelen en wie niet. Dat donkere scenario past niet bij kerst en moeten we voorkomen. En dat kunnen we alleen samen doen.